Vejetaryen Beslenme Nedir? Vejetaryen Beslenenlerin Bilmesi Gerekenler

Vejetaryenlik, bitkisel kaynaklı besinlerin ağırlıklı olarak tüketilmesini içeren bir beslenme tarzıdır. Vejetaryen ise bitkisel besinleri tüketen, hayvansal besinleri (kırmızı et, tavuk, balık, süt ve sütten yapılan ürünler, yumurta gibi) sınırlı miktarda veya hiç tüketmeyen kişilere verilen isimdir.

Vejetaryen beslenme, bitkisel ürün yetiştirmenin, hayvan yetiştirmeye oranla daha çok sayıda insanın kısa sürede ve daha ucuza doyurulabileceği, ekonomik olgularla ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bazı dinlerde öldürülmüş hayvanların yenmesinin yasaklanılmış olması, hayvanların öldürülmesine karşı çıkan ahlaki ve etik değerlerin etkisi, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, şeker, kanser gibi kronik hastalıklardan korunma amacı ile de vejetaryen beslenme biçimini seçenler bulunmaktadır.

Vejetaryen beslenme çeşitleri nelerdir?

Vegan diyeti: Bu diyeti uygulayanlar hiçbir hayvansal kaynaklı besin tüketmeyip, sadece bitkilerle beslenirler. Veganların bazıları arıdan sağlandığı için balı, kemiğin kaynatılmasıyla elde edilen jelatini, süt içerdiği için çikolatayı bile reddetmektedirler.
Lakto vejetaryen diyeti: Bitkisel besinlerle birlikte hayvansal kaynaklı besinlerden süt ve süt ürünlerini tüketirler.
Ova vejetaryen diyeti: Diyette bitkisel besinlerle birlikte yumurta da yer alır. Et ve süt tüketmezler.
Lakto-ova vejetaryen diyeti: Bu diyeti uygulayanlar öldürülmüş hayvan ürünü yemeyip, hayvan canlı iken ürettiği süt ve yumurtayı tüketirler. Günümüzde sıklıkla uygulanan vejetaryen beslenme tipidir.
Bazı gruplar da etler arasında tercih yaparlar: Bu diyeti uygulayanlar kırmızı eti yemezler. Bitkisel besinlerin yanında hayvansal olarak yalnızca kümes hayvanlarını tüketenlere Polo vejetaryen, yalnızca deniz ürünlerini tüketenlere Pesko vejetaryenler denilmektedir.
Semi-vejetaryen diyeti: Kırmızı eti tüketmeyen, sınırlı miktarda tavuk ve balık tüketenlerdir. Semi-vejetaryenler yumurta, süt ve türevlerini serbestçe tüketirler.

Vejetaryen beslenme ve sağlık ilişkisi

Vejetaryen beslenmenin sağlığa olan etkisi dikkatli ve disiplinli programlanmasına bağlıdır. Bilinçli planlanıp uygulanmazsa sağlığa zararlı olabilir. Temelde vejetaryen bir diyet sağlıklı beslenme önerilerini takip ettiği sürece sağlıklıdır.

Vejetaryen beslenmenin avantajları

Sebze ve meyve ağırlıklı bir beslenme düzeni olduğu için vitamin ve mineral alımı genellikle yeterli düzeyde sağlanır.
Lif açısından zengin bir diyet olduğu için sindirim sisteminizin daha iyi çalışmasını sağlar.
Zengin Flavonoid içeriği sayesinde antioksidan alımınızı artırır.
Doymuş yağ ve kolesterol alımı azaldığı için kalp sağlığınızı korur.
Böbrek ve safra taşı oluşma riskini azaltır.
Kilo vermeye yardımcı olur.
Bazı kanser türlerine karşı koruyucudur.

Vejetaryen beslenmenin dezavantajları

Özellikle veganlarda yetersiz protein alım sonucu, aminoasitlerde eksiklik görülebilir ve kas kayıpları yaşanabilir.
Vejetaryen yetişkinler, büyüme çağındaki çocuk ve gençler, kalsiyumun iyi kaynakları olan süt ve ürünlerini yetersiz tükettiklerinde kemik sağlıkları riske girebilir.
Hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunan Fe,B12 eksikliğine bağlı olarak; anemi/ pernisiyöz anemi, depresyon ve hafıza problemleri yaşanabilir.
Tahıl grubu besinlerde, baklagillerde ve diğer bitkisel ürünlerde yüksek oranda bulunan fitik asit; kalsiyum, magnezyum, demir ve çinko emilimini engelleyebilir.
Uzun vadede B12 vitamini, D vitamini, kalsiyum ve çinkonun düşmesine bağlı olarak kas-kemik ağrıları gözlenebilir.

Vejetaryen ve vegan beslenmenin birbirinden farkı nedir?

Vejetaryenler et ürünleri tüketmezken veganlar hayvanlardan elde edilen hiçbir ürünü tüketmezler. Buna peynir, yoğurt, süt, yumurta, bal da dahildir.
Vejetaryenler yemekte et bulunup bulunmamasıyla ilgilenir. Veganlar için yemeğin içerisine konulan her malzeme önemlidir. İçinde bir miktar hayvansal süt bulunması bile o yemeği tüketmemeleri için yeterlidir
Vejetaryenler, etlerden alamadıkları proteini diğer hayvansal gıdalardan alabilirler. Veganlar ise bitkisel alternatifler bulmak zorundadır.
Vejetaryenler için yalnızca yiyecekler önemlidir. Veganlar ise hayvansal gıda tüketmedikleri gibi hayvanlardan elde edilen ürünlerle yapılmış giysileri de giymezler.
Veganlar, her makyaj ürününü kullanmazlar ve hayvanlar üzerinde test yapmayan markaların ürünlerini tercih ederler.
Vegan beslenen kişilerin beslenme programlarını daha dikkatli planlamaları, B12 vitamini, D vitamini, kalsiyum, demir ve çinko besin takviyeleriyle beslenmelerini desteklemeleri gereklidir.