Kardiyak Rehabilitasyon Nedir, Neden Önemlidir?

Kalp hastasının fiziksel, psikolojik ve sosyal fonksiyonlarını en iyi duruma getirmek için uygulanan kardiyak rehabilitasyonda, doktor, hemşire, fizyoterapist, beslenme uzmanı, psikolog, sosyal hizmet uzmanından oluşan bir ekip hastayı tedavi ediyor.

Geçmişte sadece kalp enfarktüsü ve koroner bypass cerrahisi geçiren hastalar için planlanan kardiyak rehabilitasyon sürecine, günümüzde birçok kalp hastalığı dahil edilmiştir. Kardiyak rehabilitasyon programına hem yatan hem de ayaktan takipli hastalar alınabilir. Aterosklerotik koroner arter hastalığı olan hastalar, koroner bypass cerrahisi sonrası hastalar, aterosklerotik periferik arter hastalığı olanlar, kalp nakli yapılmış hastalar, stabil kalp yetersizliği olan hastalar, kapak hastalıkları olan ve kapak cerrahisi yapılmış hastalar, ventriküler yardımcı cihaz taşıyıcıları kardiyak rehabilitasyon programına alınabilen hasta gruplarıdır. Bunlara ek olarak aktif yakınması olmadığı halde kardiyak açıdan risk taşıyan bireylere de aerobik egzersiz eğitimi önerilmektedir.

Kardiyak rehabilitasyon süreci nasıl işliyor?
 

• Evre 1: Kardiyak hastalık yaşandıktan sonra, hastanede geçen evreyi tanımlar. Birkaç gün ile birkaç haftalık bir süreci kapsar. Bu dönemde hasta kardiyolojik semptom, bulgu, ilaç ve evde dikkat edilmesi gerekenler konusunda eğitilir. Bu evre, hastayı günlük yaşam aktivitelerini rahatça sürdürebileceği duruma, güvenli bir şekilde geçirmeyi amaçlar. Fiziksel aktivite kapsamında; hastanın kendine bakım aktiviteleri, eklem hareket açıklığı ve esneklik egzersizleri, postür, solunum, progresif ambulasyon gibi dinamik egzersizler yer alır. Bu evrenin sonunda submaksimal egzersiz testi yapılabilir ve test sonuçlarına göre düzenlemeler söz konusu olabilir.
• Evre 2: Egzersiz eğitimi dönemidir. Aerobik egzersizlerin yanı sıra dirençli kas güçlendirme, solunum, esneklik, denge ve koordinasyon egzersizlerinden oluşur. Bu dönemde hastaya uygun aerobik egzersizin kararı, egzersiz testi sonuçlarına göre verilir. Bu evrenin süresi hastadan hastaya değişmekle birlikte, en az 8-12 hafta devam etmektedir.
• Evre 3: Önceki evrelerde kazanılan fizyolojik değişikliklerin idamesinin sağlandığı dönem olup, hastadan beklenen şey, uygun yaşam şekli ve egzersiz alışkanlıklarını sürdürmesidir. Evre 3’teki öneriler aslında primer koruma gerektiren hastalar için de geçerlidir. Bu dönemde uygun fiziksel aktivitelerin devam etmesi ve ilerlemesi için hastaların, hastane dışında ev ve toplum temelli programlara katılmaları önerilmektedir.

Kardiyak rehabilitasyonun hedefleri

• Tıbbi hedefler: Kalp fonksiyonlarının iyileştirilmesi, ani ölüm ve enfarktüs riskinin azaltılması, nefes darlığı ve göğüs ağrısı yakınmalarının azaltılması, iş kapasitesinin artırılması, aterosklerotik sürecin ilerlemesinin engellenmesi
• Sosyal hedefler: İşe dönüş, hastalık öncesindeki fiziksel kapasitenin kazandırılması, günlük yaşam aktivitelerinde tam bağımsızlık.
• Psikolojik hedefler: Özgüven artışı, anksiyete ve depresyonun azalması, stresin azalması, cinsel sağlığın geliştirilmesi
• Davranışsal hedefler: Sigara ve tütün ürünlerinin bırakılması, sağlıklı beslenme alışkanlığı, fiziksel olarak aktif olma, önerilen ilaçları düzenli kullanma
• Sağlık hizmetleri açısından hedefler: Sağlık giderlerinin düşürülmesi, erken mobilizasyon ve taburculuk, hastaneye başvuru sıklığının azalması

Kardiyak rehabilitasyonun sonuçları

Bir yıl üzeri takiplerde kardiyak rehabilitasyon ile toplam ölüm %13-28, kardiyovasküler sebeplere bağlı ölüm %26 azalmaktadır. Hastane yatışları %31, enfraktüs nüksü ise %24 azalmaktadır. Kişilerin egzersiz kapasiteleri, tüm nedenlere bağlı ölüm riski için güçlü bir belirleyicidir.

Prof. Dr. Metin Karataş
Bayındır Söğütözü Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölüm Başkanı