Anjiyo Nedir? Balon ve Stent İşlemi Nasıl Uygulanır?

Koroner anjiyografi nedir?

Kalbimizi besleyen atardamarlara koroner damarlar adı verilmektedir. Kalbimiz; ikisi solda, biri sağda olmak üzere üç koroner damar tarafından beslenmektedir. Raydoopak kontrast madde verilmesi sonrasında, koroner damarların radyografik olarak görüntülenmesine ise koroner anjiyografi denilmektedir.

Anjiyografi neden yapılır?

Koroner kalp hastalıklarının teşhis edilmesinde ve tedavinin yönlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Koroner anjiyografi damar açıcı bir yöntem değildir. Sıklıkla sağ bacak atardamarı (femoral arter) veya bilek atardamarı (radyal arter) kullanılarak işlem yapılır. İşlemin yapılacağı bölge, kişinin fiziksel özelliklerine göre değişkenlik gösterir. Eğer hastanın karın ve bacak damarlarında bilinen tıkanıklıklar varsa, özellikle kasık ve karın bölgesi fazla kilolu olan kişilerde koldan anjiyo uygulaması komplikasyonları azaltmak adına daha sağlıklıdır. Bunun yanı sıra el bileği, dolayısıyla da el bileği atardamarı (radyal) ince olan kişilerde kasık damarından anjiyo yapmak hem hasta hem de uygulayan hekim için daha kolay ve sağlıklı olacaktır.

Anjiyografik görüntü ve yorum açısından her iki yoldan yapılan anjiyo arasında bir fark yoktur. Koldan yapılan anjiyo sonrasında kanama kontrolü, damarın yüzeyel olması nedeniyle kasık damarına göre daha kolay sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra el bileği atardamarı kasık atardamarına göre daha ince ve spazm dediğimiz büzüşmeye daha meyillidir. Lokal anesteziyi takiben atardamara sheath adını verdiğimiz plastik bir kanül yerleştirilir. Özel olarak tasarlanmış plastik kateterler kullanılarak işlem gerçekleştirilir. İşlem sırasında opak madde adını verdiğimiz, damarları görünür hale getiren ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlara bağlı olarak nadiren bulantı, kusma veya alerjik reaksiyonlar görülebilir.

Anjiyo ne kadar sürer?

Anjiyografi normal şartlar altında 15 dakika süren bir işlemdir. İşlem sonrasında anjiyografi filmi izlenerek hastanın teşhisi konulur ve tedavisi planlanır. Anjiyoplasti ve stent işlemine karar verilen hastalarda, anjiyografiyi takiben bu işlem gerçekleştirilir. Anjiyografi sırasında opak madde damardan geçerken röntgen ile 2-3 saniyelik çekim yapılarak, ortalama 6-7 görüntü alınır ve bu miktarda radyasyonun sağlığa zararı yoktur. Anjiyografi işleminden sonra kasıkta veya kolda bulunan kanül çekilir, basınç uygulanarak kanama durdurulur. Ardından sıkı bandaj yapılır, 4-5 saat yatak istirahati sağlanır. Bu süre sonunda hasta kontrollü olarak ayağa kaldırılır ve taburcu edilir. Kasıktan işlem yapılan ve stent uygulanan hastalarda kasıkta bulunan kanül işlemden 4 saat sonra çekilir.

Anjiyo kimlere yapılır?

• Göğüs ağrısı, nefes darlığı, çene ağrısı, sırt ağrısı veya kollarda ağrı olan,
• Efor testi veya miyokard sintigrafisinde iskemi (beslenme bozukluğu) saptanan,
• Kalp krizi geçiren,
• Kalp dışı operasyon öncesinde yüksek riski bulunan,
• BT koroner anjiyografide önemli darlık saptanan,
• Ani kalp durması sonrasında hayata döndürülen,
• Kalp kapak hastalığı bulunan,
• Kalp kası hastalığı bulunan,
• Ritim bozukluğu bulunan,
• Doğumsal kalp hastalığı bulunan hastalara yapılmaktadır.

Anjiyonun riski var mı?

Koroner anjiyografi laboratuvarında yapılan her işlem birtakım riskler içermektedir. Başka bir ifade ile damara girilmesi, kateterin damarda veya kalp içerisinde hareket ettirilmesi ve ilaç verilmesi ile ilgili risklerdir. Ancak bu işlemler çok küçük oranda hayati tehlike oluşturur. Unutmayın ki tanısı konulmamış ve uygun şekilde tedavisi yapılmamış hastalığınız, sizin için çok daha büyük riskler taşıyabilir.

• Ölüm: %0,11
• Serebrovasküler olay (inme-felç): %0,07
• Kalp krizi: %0,05
• Ritim bozukluğu: %0,38
• İlaç alerjisi: %0,37
• Damarsal problemler: %0,43
• Toplam: %1,7

Anjiyoya hazırlık süreci

• Sabah kahvaltısı yapmayın.
• Kasık bölgesinden işlem yapılacak ise her iki kasık bölgesini de tıraş edin.
• Protez, takı, oje ve kıymetli eşyalarınızı çıkarın.
• Tüm kullandığınız ilaçları, yapılan tetkik ve raporları yanınızda getirin.
• Balon-stent uygulanmış veya bypass-kapak operasyonu geçirmişseniz işleme ait raporları ve anjiyografi filmlerini (CD) yanınızda getirin.
• Şeker ilacı veya insülin iğnesi kullanıyorsanız, işlem sabahı bunları uygulamayın.
• Kan inceltici ilaçlar (Coumadin veya yeni jenerasyon oral antikoagülanlar) kullanıyorsanız, işlem öncesinde doktorunuzu bilgilendirin.

Anjiodan sonra nelere dikkat edilmeli?

Koroner anjiyografi işleminden sonra, işleminizi yapan doktor alınan karar doğrultusunda sizi bilgilendirecektir. Hastaneden ayrılmadan önce sizi takip eden kardiyoloji hemşiresi, doktor tarafından reçete edilen ilaçları nasıl kullanacağınızı ayrıntılı bir şekilde size anlatacaktır. Reçeteyle birlikte size kalp sağlığınızı korumaya yönelik diyet listesi de verilecektir. İlk iki gün işlem yapılan bölgeyi zorlayacak hareketlerden kaçının. İşlem yapılan bölgede hafif sertlik, ağrı ve morarma görülebilir. Kanama durumunda, işlem yapılan bölgeye basınç uygulayarak hızlıca hastaneye başvurun. Şiddetli ağrı ve şişlik durumunda doktorunuza danışın.

Koroner balon anjiyoplasti (PTCA)-stent nedir?

Daralmış koroner damarların açılmasında kullanılan bir yöntemdir. Anjiyografi laboratuvarında yapılması, yalnızca lokal anestezi gerektirmesi yönteminönemli avantajlarıdır. Başarılı ptca-stent işlemi sonrasında koroner kan akımı artar, göğüs ağrısı azalır. Koroner damarlardaki darlığın yerine, ciddiyetine, hastanın klinik durumuna ve eşlik eden hastalıklara bağlı olarak bazı hastalara yalnız ptca-stent, bazılarına yalnızca koroner bypass ameliyatı uygulanabilmektedir. Bazı hastalarda da ptca-stent işlemi koroner bypass ameliyatının gerçek bir alternatifidir. Koroner stentler 1987 yılından beri sıklıkla kullanılan cihazlardır.

Balon nasıl yapılır?

Koroner anjiyografi işlemine benzer şekilde hastanın atardamarına (kasık veya el bileği) lokal anesteziyi takiben sheath adını verdiğimiz bir plastik kanül yerleştirilir. Guiding kateter denilen özel bir plastik kateter ile balon yapılacak damarın içine girilir. Çok ince kılavuz tel ile darlık bölgesinden geçilir. Ardından uç kısmında balon olan kateterler, kılavuz tel üzerinden kaydırılarak darlık olan bölgeye yerleştirilir. Dışarıdan balona bağlı manometreli bir pompa ile balon şişirilir ve damarın genişlemesi sağlanır. Sonrasında stent adını verdiğimiz, her hastanın damar çapına ve darlığın uzunluğuna göre belirlenen çelik kafes darlık bölgesine yerleştirilir. Anjiyografi ile damarın istenilen şekilde açıldığı gösterildikten sonra işlem sonlandırılır. Hasta yatağına alınır. Takip edilen ve problemi olmayan hasta ertesi gün taburcu edilir.

Balonun riskleri nelerdir?

• Ölüm: %0,5-1,4
• Kalp krizi: %1,0-3,0
• Acil bypass: %0,2-3,0

Balon yapılan hastaların hepsinde stent kullanılır mı?

Balon tedavisinin en büyük dezavantajı; restenoz adını verdiğimiz, müdahale gerektiren tekrar daralma olmasıdır (%24-50). Genetik faktörler, kolesterol yüksekliği, sigara kullanımı, şeker hastalığı, damar yapısı, darlığın morfolojisi, darlığın yerleşim yeri, restenozu artıran faktörlerdir. Stentlerin keşfedilmesinden sonra restenoz büyük oranda azalmıştır (%5-10). Günümüzde ağırlıklı olarak ilaç kaplı stentler kullanılmaktadır.

İlaçlı stent nedir?

İlaçlı stentler (DES), yerleştirildiği damar bölgesine belirli bir süre boyunca damarda yeniden daralmayı azaltacak ilaçlar veren, değişik metallerden oluşan, özel olarak tasarlanmış yapılardır. Yapılan bilimsel araştırmalarda, ilaçlı stentlerin (DES) tekrar daralma ihtimalinin çıplak metal stentlere (BMS) göre belirgin oranda düşük olduğu gösterilmiştir. Özellikle ince damarlarda, damardaki tıkanıklığın uzun olduğu durumlarda, tam tıkalı damarlarda ve bifurkasyon dediğimiz çatal bölgesi darlıklarında ilaçlı stentlerin belirgin avantajları vardır. Buna karşın uzun süreli (6-12 ay) ikili kan inceltici ilaç kullanımı ilaçlı stentler için dezavantaj oluşturmaktadır. Son zamanlarda geliştirilen yeni jenerasyon stentler ile bu süre biraz daha kısaltılmıştır (3 ay).

Eriyebilen stent nedir?

Damara yerleştirildikten yaklaşık iki yıl sonra damar içinde tümüyle eriyerek kaybolan stentlerdir. Büyük ümitlerle klinik kullanıma sunulmuştur. Ancak kısa ve uzun dönem sonuçları, güncel ilaçlı stentlerin gerisinde kalmıştır. Stent güvenliği ile ilgili endişeler nedeniyle üretici firmalar tarafından kullanımı kısıtlanmıştır. Halen stent platformu değiştirilen, eriyebilir yeni stentler üzerinde çalışmalar devam etmektedir.

Stent trombozu

Stent trombozu, stentte pıhtı oluşması olarak tanımlanan, nadir fakat ciddi bir durumdur. Akut (stent damara yerleştirildikten sonraki ilk 24 saat), erken (ilk 1 ay), geç (ilk 1 yıl) veya çok geç (1 yıldan sonra) ortaya çıkabilir. Stent trombozu işleme, hastaya, lezyona, stent özelliklerine ve pıhtı önleyici tedavinin etkinliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Uzm. Dr. Kadir Polat
Bayındır Söğütözü Hastanesi ve Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı