Sonbaharla Birlikte Artan Virüslere Karşı 3 Güçlü Kalkan: Grip, RSV Ve Zatüree Aşıları

Grip (Influenza) Aşısı

Grip, ülkemizde Ekim ve Mayıs ayları arasında görülen, her yıl dünyada yaklaşık 3-5 milyon kişiyi etkileyen, 250-500 bin kişinin ölümüne neden olan, dünyada aşı ile önlenebilir ölüm nedenleri arasında önemli oranda yer alan bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Herkes gribe yakalanabilir, ancak bazı kişiler için daha tehlikelidir. Bebekler ve küçük çocuklar, 65 yaş ve üzeri kişiler, gebeler ve belirli sağlık sorunları (Astım dahil kronik akciğer hastalığı, diyabet, metabolik hastalıklar, kalp hastalığı, kronik karaciğer, kronik böbrek hastalığı, nörolojik hastalıklar) veya bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler grip komplikasyonları açısından  büyük risk altındadır.

Zatürre, bronşit, sinüs enfeksiyonları ve kulak enfeksiyonları griple ilişkili komplikasyonlara örnektir. Kalp hastalığı, kanser veya diyabet gibi hastalıkların seyrini grip hastalığı kötüleştirebilir.

Grip, ateş ve titreme, boğaz ağrısı, kas ağrıları, yorgunluk, öksürük, baş ağrısı ve burun akıntısı veya tıkanıklığına neden olur. Bazı kişilerde kusma ve ishal olabilir, ancak bu çocuklarda yetişkinlerden daha yaygındır.

Grip aşısı, her yıl milyonlarca hastalığı ve grip kaynaklı doktor ziyaretlerini önler. Birçok grip virüsü vardır ve yapılarını sürekli değiştirirler. Her yıl, yaklaşan grip mevsiminde hastalığa neden olma olasılığı yüksek olduğu düşünülen grip virüslerine karşı koruma sağlamak için yeni bir grip aşısı üretilir.  6 aylık ve üzeri herkesin her grip mevsiminde aşı olması önerilir. Aşılamadan sonra korumanın gelişmesi yaklaşık 2 hafta sürer. Aşı Eylül ayından itibaren önerilmekle birlikte özellikle ileri yaşlarda mümkünse Ekim ayı hedeflenmelidir. Risk grubunda olan tüm kişiler zamanında aşıyı olmadılarsa sezon boyunca grip aşılarını olabilirler.

Grip aşısı grip hastalığına neden olmaz. Grip aşısı diğer aşılarla aynı anda yapılabilir. Grip aşısının ciddi yan etki yapma olasılığı diğer aşılardan farksızdır. Aşının erişkinlerde görülen en sık yan etkisi enjeksiyon yerinde ağrı ve hassasiyettir. Bu şikayetler %10-64 oranında ortaya çıkar ve bir iki gün içinde kaybolur. Aşıya bağlı ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, halsizlik gibi belirtilerin görülme oranı diğer aşılardan fazla değildir. Aşı felç yapmaz, kısırlığa neden olmaz; gebelerde de güvenle yapılabilmektedir.

Kişide önceki bir grip aşısı dozundan sonra alerjik reaksiyon gelişmişse veya herhangi bir ciddi, yaşamı tehdit eden alerjisi varsa ya da  Guillain-Barré Sendromu (GBS) geçirmişse, aşı yaptırmadan önce doktoruna danışmalıdır. Nezle gibi hafif hastalıkları olan kişiler aşılanabilir. Orta veya ağır derecede hasta olan kişiler genellikle grip aşısı yaptırmadan önce iyileşene kadar beklemelidir.

Respiratuvar Sinsityal Virus (RSV) Aşısı

Solunum sinsityal virüsü veya RSV, burun, boğaz ve akciğerleri enfekte eden bir solunum yolu virüsüdür. Klinik belirtileri, ateş, öksürük, halsizlik, burun akıntısı ve hırıltılı solunum ile karakterizedir ve soğuk algınlığı veya diğer solunum yolu virüslerinin enfeksiyonlarının belirtileri ile (grip veya COVID-19 gibi) benzerdir. RSV, sonbahar ve kış aylarında diğer solunum yolu virüsleriyle birlikte yayılır. Genellikle Aralık ve Ocak aylarında zirveye ulaşır.

RSV, sağlıklı yetişkinlerde genellikle ciddi hastalıklara neden olmaz. Ancak özellikle 6 aylıktan küçük bebeklerde, 65 yaş üzeri bireylerde, KOAH, kalp yetmezliği, diyabet gibi komorbid hastalığı olanlarda, immünosupresif kişilerde ve bakım evinde yaşayanlarda hastalık daha ağır seyretmektedir. Bronşiyolit (akciğerlerdeki küçük hava yollarının iltihabı) ve zatürre (akciğer enfeksiyonu) gibi daha ciddi hastalıklara da neden olabilir. 1 yaşından küçük çocuklarda bronşiyolit ve zatürrenin en yaygın nedenidir.

75 yaş ve üzeri tüm bireylere ve 60-74 yaş arası altta yatan hastalığı olan bireylere tek doz olarak uygulanması önerilir. RSV aşısının bir dozu, 50 yaş ve üzeri yetişkinlerde en az iki yıl süreyle RSV hastalığına karşı koruma sağlar..

RSV aşısı olduktan sonra aşı yapılan bölgede ağrı, kızarıklık ve şişlik, yorgunluk, ateş, baş ağrısı, kas veya eklem ağrısı gibi yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler genellikle hafiftir. Başka aşılar sırasında bu belirtileri yaşayan hastaların, RSV aşısı olduktan sonra da bu belirtileri yaşama olasılığı daha yüksek olabilir. Aşının herhangi bir bileşenine karşı daha önce şiddetli alerjik reaksiyon geliştiyse RSV aşısı yaptırmadan önce doktordan danışmanlık alınmalıdır.

Aşı tüm yıl boyunca herhangi bir zamanda yapılabilir ancak aşı olmak için en iyi zaman, RSV'nin toplumda yayılmaya başlamasından önceki yaz sonu ve sonbahar başıdır.  Orta veya şiddetli bir hastalık durumu varsa, RSV aşısı olmadan önce iyileşene kadar beklenilir. Soğuk algınlığı gibi hafif bir hastalık durumunda RSV aşısı yapılabilir.

Zatüree (Pnömokok) Aşısı

Pnömokok hastalığı, Streptococcus pneumoniae veya pnömokok adı verilen bakterinin neden olduğu enfeksiyonların genel adıdır. Zatürre (akciğer enfeksiyonu), menenjit (beyin ve omurilik zarının enfeksiyonu), bakteremi (kan dolaşımı enfeksiyonu), orta kulak iltihabı (otitis media), sinüzit (sinüs enfeksiyonu) gibi enfeksiyon hastalıklarına neden olur.

Belirtiler ve komplikasyonlar, vücudun hangi bölgesinin enfekte olduğuna bağlıdır. Ateş yüksekliği, öksürük, balgam, göğüs ağrısı, nefes almada zorluk, baş ağrısı, bulantı- kusma, bilinç değişikliği, kulak ağrısı gibi şikayetlere sebep olabilir. Herkes pnömokok hastalığına yakalanabilir, ancak bazı kişilerde risk daha fazladır. 5 yaşın altındaki çocuklar, 50 yaş ve üzeri yetişkinler, kronik rahatsızlıklar ( Alkolizm, Kronik kalp, böbrek, karaciğer veya akciğer hastalıkları), Sigara kullanımı, Diyabet, Bağışıklık sistemini baskılayan rahatsızlıkları olan kişiler  hastalık komplikasyonları açısından risk altındadır.

Ülkemizde kullanılan 2 tür pnömokok aşısı (Konjuge pnömokok aşıları ve Pnömokok polisakkarit aşısı) vardır.  5 yaşından küçük tüm çocuklara,  5- 50 yaş arası risk grubunda olan kişilere ve 50 yaş üzeri tüm yetişkinlere pnömokok aşısı yapılması önerilir.

Pnömokok aşısı yaptıran çoğu kişide ciddi bir sorun görülmez. Aşı yapılan bölgede kızarıklık, şişlik, ağrı ve hassasiyet gibi lokal yan etkiler ya da ateş, halsizlik, baş ağrısı, kas veya eklem ağrıları gibi sistemik yan etkiler görülebilir. Bunlar genellikle hafiftir ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.

Zatürre aşıları ve grip aşıları, farklı anatomik bölgelerden uygulanmak üzere aynı günde yapılabilir.

Uzm. Dr. Fatma Nur ÖZDOĞAN
Bayındır İçerenköy Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı