Ofiste Sağlık: Kas İskelet Sistemi Sorunlarına Yönelik Önlemler

Çalışma ortamlarına bilgisayarların girmesi ile ofis çalışanlarında boyun, bel, omuz, el bileği ve el eklemlerinde ağrı yakınmaları ve göz sorunlarında önemli artış olmuştur. Bilgisayar başında geçen hareketsiz saatler, beli ve boynu zorlayan sağlıksız duruş pozisyonları, eklem ve eklem çevresi yapılarda oluşan gerginlikler, aynı hareketlerin sürekli tekrarlaması gibi faktörler ağrıları davet etmektedir. Bu sorunları, bunların nedenlerini ve nasıl önlemler alınması gerektiğini araştıran ofis ergonomisi, son yıllarda ön plana çıkan bir bilim alanıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar, bilgisayar başında çalışanlara yeterli sıklıkta dinlenme arası verilmesine, bu aralarda esneklik egzersizleri yapılmasına, ortamın doğru aydınlatılmasına, ekranın, klavyenin ve farenin doğru konumlanmasına, masa ve sandalyenin uygun yerleştirilmesine dikkat çekmektedir. Eğitimle sağlık sorunlarının ortaya çıkmasını büyük oranda önleyebiliriz. Olumsuzlukları en aza indirmek için ergonomik düzenlemelerin hem işyeri yönetimi hem de çalışanlar tarafından benimsenmesi gerekir.

Çalışma ortamında masa ve sandalye seçimi  en önemli unsurlardan biridir. Sandalye sırta, bele, kalçaya, bacaklara ve kollara etkin ve doğru destek vermelidir. Sandalyenin 5 ayaklı, sağlam, dengeli, kolayca yer değiştirmeyi ve dönmeyi sağlayacak şekilde tekerlekli olması, oturma yeri yüksekliğinin ayarlanabilir olması gereklidir. Sırt yastığı bel çukurunu kavramalıdır. Ayaklar yere tam olarak basıp yerden iyi destek almalıdır. Kalça ve diz eklemi 90/90derecede olmalıdır. Bunun için ayak altına yükselti koymak gerekiyorsa bu sağlanmalıdır. Ayakların yerden yeterli destek alması, belin rahat etmesi ve sağlıklı omurga yapısının korunması açısından büyük önem taşır. Bacaklar masanın altına rahatça girmeli ve sağa sola doğru hareket edebilmelidir. Masanın kalınlığı 5 cm.yi geçmemelidir. Bacaklar sandalye kenarı tarafından sıkıştırılırsa kan dolaşımı bozulabilir ve bacakta ağrı ve uyuşmalar olabilir. Dirsekleri yaslamak için dirsekleri gövdeye bitişik şekilde tutan rahat yumuşak kolluklar olmalıdır. Bu duruş, omuzların dinlenmesi için de önemlidir. Dirseklerin veya ön kolun uzun süreyle sert ve sivri zemine dayanması sonucunda elde uyuşma ortaya çıkabilir

Çalışırken bilgisayar parçalarının doğru yerleştirilmesi çok önemlidir. Bunları yaparken, beli destekleyen, boynu ve gövdeyi aynı doğrultuda tutan, rahat ve düzgün bir pozisyon esas alınır. Monitör önde ortada ve en az 50 cm uzakta olmalıdır. Bu mesafe 1 metreye kadar çıkabilir. Ekranın üst kenarı göz seviyesinin altında kalmalıdır, aksi halde boyun öne veya arkaya doğru eğilir ve zorlanır. Bifokal gözlük kullanımı önerilmez ama mutlaka kullanılacaksa ekran daha da aşağı konumlanmalıdır.

Görme açısı, uzaklık, netlik, yazı veya resim boyutu, görme keskinliğine göre en kolay algılanır şekilde ayarlanmalıdır. Ekrana yandan en fazla 35 derece açıyla bakmak gerekir. Görmek için ekrana doğru eğilmek veya uzaklaşmak bel ve sırt ağrılarına yol açar.

Klavye tam önümüzde olmalı, dirsekler yanda gövdeye bitişikken el rahatça klavyeye uzanabilmeli, omuzlar rahat ve gevşek olmalıdır. El bilekleri ön kol ile açı yapmadan uzanmalı, dirsekler klavye ile aynı yükseklikte bulunmalıdır.

Klavye, el bileğinin sağa veya sola doğru açılanmasına izin vermeyecek şekilde parmak eksenine tam  dik pozisyonlanmalıdır. Eğer masa uygun değilse ayarlanabilir bilgisayar sehpası kullanılabilir. Sehpa hem klavye hem de fareyi rahat bir şekilde kullanmak için uygun genişlikte olmalıdır. El bileklerini klavyeye bastırmak damar, tendon ve sinirlere baskı yapabilir, dokulara zarar verebilir. Gerekirse ergonomik dayanaklar kullanılmalıdır.

Fare, klavyeye yakın tutulmalıdır, aksi halde omuz, kol ve el eklemleri zorlanır. Uzun süreli kullanımda her iki el sırayla fareyi kullanabilir. Fare kullanımını en aza indirmek için “yazdır, kaydet vs” işlemleri klavyeyle yapılabilir. Fare kullanan elin bilekte açılanmaması, farenin ele göre çok büyük veya küçük olmaması gerekir. Farenin eni 4-5 cm, boyu 6-10 cm, yüksekliği 2.5-3.5 cm aralığında olmalıdır. Farenin duyarlılığı çok önemlidir. Aşırı hassas fareyle ekrandaki oku kontrol etmeye çalışmak veya az duyarlı fareyle oku ilerletmeye çalışmak el ve parmak kaslarını yorar ve zarar verir. İyi bir farede, oku tüm ekranda gezdirmek için el bileğinin rahat ve küçük bir hareketi yeterli olmalıdır. Kontrolü sağlamak uğruna fareyi sıkarak tutmak önlenmelidir.

El bileğini sert zeminlere sürekli dayamak sakıncalıdır, gerekirse farenin önüne ergonomik destek konabilir. Masada fareyi hareket ettirecek yeterli alan bulunmaması halinde fareyi sık sık kaldırıp koymak gerekir ve bu durum kasları yorarak zarar verir. Ergonomik bir fare sehpası bu soruna çözüm getirebilir. Fareye alternatif olarak dokunmaya hassas petler, “joystick vs kullanılabilir. Unutmamak gerekir ki ergonomik eklemeler de ancak bilinçli kullanılırsa faydalı olur.

Ofis ergonomisiyle ilgili olarak dikkat çektiğimiz yukarıdaki düzenlemelerde amaç, çalışanın kendi kas ve iskelet sistemini uygun anatomik ve fizyolojik sınırlar içinde kullanmasını sağlamaktır.

23.05.2014