Anne Sütü ve Emzirmenin Faydaları

Anne sütü nedir?

Anne sütü; bebekler için optimum büyüme ve gelişme için gerekli olan sıvı, enerji ve besin ögelerini içeren, biyoyararlılığı yüksek, sindirimi kolay doğal bir besindir.

Anne sütünün ve emzirmenin faydaları nelerdir?

Anne sütünün ve emzirmenin; hem bebek, hem de anne için başta beslenme olmak üzere, sağlık, bağışıklık, gelişimsel, psikolojik, sosyal ve ekonomik yönden çok fazla faydası vardır.

Anne sütünün faydaları şunlardır:

• Bebeğin dengeli ve yeterli beslenmesini sağlar.
• Kolay sindirilebilir.
• Anneyle bebek arasındaki duygusal ve ruhsal bağın devamını sağlar.
• Bebeği orta kulak enfeksiyonları, çocukluk çağı astım ve allerjik cilt hastalığı, mide ve bağırsak enfeksiyonları, solunum yolu hastalıkları, obezite ve şeker hastalığına karşı korur.
• Anneyi, meme kanserine, yumurtalık kanserine ve kemik hastalıklarına (osteoporoz gibi) karşı korur.

Doğumdan ne kadar süre sonra emzirmeye başlanmalı?

Doğumdan sonra anne ile bebek bir araya gelir gelmez (ilk 1 saat içinde) emzirme başlatılmalıdır.

Kolostrum nedir? Kolostrum neden önemlidir?

Kolostrum, doğumdan sonraki ilk 1-2 gün içerisinde salgılanan miktarı az, rengi koyu sarı, kıvamı koyu süttür ve daha sonra salgılanan olgun süte göre daha fazla besleyicidir. Bebeğin ilk aşısıdır. Kolostrum miktarı az olmasına karşın ilk günlerde bebeğin beslenmesi ve bağırsak aktivitesi için yeterlidir. Sık aralıklarla emzirilerek bebeğin kolostrumdan olduğunca faydalanması sağlanmalıdır.

Başarılı emzirme nasıl olmalıdır? Emzirirken nelere dikkat edilmeli?

Emzirmenin başarılı olabilmesi için doğru yapılması önemlidir, bu konuda anne ve aile bilgilendirilmeli, desteklenmelidir.

• Emzirmeye başlamadan önce eller, sabunla iyice yıkanmalıdır.
• Anne, rahat bir yere oturmalı ve sırtını bir yere dayamalı, ayakları yere tam olarak basmalı ve ağırlığını bebeğin üzerine vermemelidir.
• Bebeğin omuz ve vücudu memeye dönük olmalı, bebeğin burnu meme başı hizasında, başı ise bir miktar arkaya doğru eğik olmalıdır.

Bebeğin iyi emmesi için dikkat edilmesi gerekenler:

• Ağzıyla yalnız meme ucunu değil, etrafındaki kahverengi alanı da kavraması gerekir.
• Bebek memeye yaklaştırılırken, ağzı mümkün olduğunca açık olmalı ve çene memeye dayanmalıdır.
• Bebeğin ağzını iyice açması için anne meme ucunu bebeğin alt ve üst dudaklarına değdirmelidir.

Bebek ne kadar sıklıkla emzirilmelidir?

• Bebek her istediğinde emzirilmelidir.
• Gündüz ve gece ağlayarak, aranarak, ağzını açarak açlığını belli eder, ilk aylarda bebek uyandığında genellikle açtır ve emzirilmek ister. İlk aylarda emzirme aralıkları 1 saat gibi çok kısa olabilir.
• Genelde ilk aylardan sonra gece emzirme aralıkları uzar. Gece emzirme süt yapımının artmasına yardımcı olur.
• Bebeğin doyduğunu, memeden ayrılmasıyla ve tekrar almayı reddetmesiyle veya uykuya dalmasıyla anlayabilirsiniz.

Bebek her iki memeden emzirilmeli mi?

Memeden ilk gelen süt daha az yağ içeren “ön süt”tür. Bebek emmeyi sürdürdükçe sütün bileşimi değişir, yağ miktarı artar. En fazla yağ içeren süt, emzirmenin sonunda salgılanan süttür. Buna “son süt” denir. Bebeğin hem ön süte hem de son süte ihtiyacı vardır.

Bebek, memeye doğru yerleştirilip doyana ve memeyi kendisi bırakana kadar memede tutulursa, hem önsütü hem de sonsütü alır. Bebek daha emmek istiyorsa ikinci meme verilebilir. Eğer bebek bir meme ile beslenmiş ise, bir sonraki emzirmede diğer meme verilmelidir. Iki meme verilmişse bir sonraki öğüne son verilen taraftan başlanmalıdır.

Anne sütü hangi koşullarda ve nasıl saklanmalıdır?

• Süt sağacağınız kabı kullanmadan önce 20 dk kaynatın.
• Anne sütü oda ısısında 3 saat, buzdolabında 3 gün, derin dondurucuda 3 ay saklanabilir. Dondurmak gerekiyorsa küçük porsiyonlarda dondurup üzerine mutlaka sağım tarihini ve saati yazılmalıdır.
• Çözdürmek için buzdolabının günlük kullanım rafına indirip, çözülen süt tekrar dondurmadan 24 saat buzdolabında saklanabilir. Acilen çözdürmek gereken zamanlarda sıcak su dolu bir kabın içine yerleştirerek çözdürülmelidir.

Anne sütü nasıl artar?

• Annenin sağlıklı beslenmesi, yeterli sıvı alımı anne sütünün yeterli olması için önemlidir.
• Annenin ruhen ve bedenen sağlıklı olması, dinlenebilmesi anne sütünü artırmak için önemlidir.
• Bebeğin her istediğinde emzirilmesi, emzirme sırasında ve diğer zamanlarda anne bebek arasında ten tene temas sağlanması, anne ile bebeğin keyifli zaman geçirmesi anne sütünü artırır.
• Bitkisel bazlı ürünlerin ve süt artırıcı ilaçların anne sütünü artırdığına dair yeterli çalışma yoktur. Bu nedenle yan etkileri olabilecek desteklerden kaçınılmalıdır.
• Anne sütünü artırdığı bilinen en önemli müdahale etkin bir emzirme danışmanlığıdır.

Bebek emerken, meme başındaki sinirlerden, uyarılar çıkar ve bu uyarılarla annenin beyninin başka bir bölümünden oksitosin ve prolaktin adlı hormonlar salgılanır. Oksitosin süt adacıklarının etrafındaki küçük kasları etkiler. Bu etki ile kaslar kasılır ve süt, süt adacıklarından meme başındaki kanallara taşınır. Prolaktin ise kan yoluyla memeye ulaşır ve süt yapımını artırır. Kısaca kuvvetli emme ile annenin beynine uyarılar gider, oksitosin ve prolaktin salgılanarak memeye ulaşır ve süt üretimi ve akımı başlar, emme sütü artırır. Anne sütü azaldığında bebeği emzirmekten kaçınmaktansa daha sık ve doğru şekilde emzirerek anne sütü artırılabilir.

Anne sütünün yeterli olduğu nasıl anlaşılır?

• Bebeğin kilo alımı yeterlidir.
• Ağız içi ve gözleri nemlidir.
• İlk iki gün günde 2-3 kez, üçüncü gün günde 3, dördüncü gün günde 4 ve altıncı gün günde 6 kereden fazla açık sarı renkli idrar çıkışı ve günde en az 2 kez dışkı vardır.
• Annenin memelerinde ağrı ya da baskı hissi olmaması ve emzirme olmaması halinde ise günde 7 ila 8 kez süt sağabiliyor olması bunu destekler.

Mama takviyesi emzirirken verilebilir mi?

Öncelik her zaman anne sütüdür ancak bebeğin rutin kontrolünde kilo alımı ayına göre yetersiz ise doktor önerisi ile mama takviyesi emzirmeye ek olarak verilebilir. Mamanın miktarı ve sıklığı doktor tarafından belirlenebilir.

Bebeklerde meme reddi nedir?

Bebekte meme reddi belirtileri her bebekte farklı görülebilir. Emzirme sırasında görülen yaygın belirti, bebeğin direnç göstermesidir. Bebek, memeye yaklaştırıldığında ağlar, başını çevirir veya memeyi iterek reddeder. Meme ucunu emer gibi yapar ancak kısa sürede huzursuzlanarak ağlamaya başlar. Bu durum emzirme sürecinin herhangi bir aşamasında görülmekle birlikte sıklıkla 4 ay civarında görülür.

Bebeklerde meme reddi neden olur?

Meme reddinin nedenleri arasında şunlar gösterilebilir:

• Enfeksiyonlar, pamukçuk
• Memeden bol süt gelmesi
• Diş çıkarma dönemi
• Biberon ve emzik kullanımı
• Çevresel uyaranların fazla olması (ses, ışık gibi)
• Uygun olmayan pozisyonda emzirilmesi
• Annenin kaygı ve stres durumu

Bebeklerde meme reddi nasıl çözülebilir?

• Bebek, dış uyaranların az olduğu sakin ve loş bir ortamda emzirilmelidir.
• Bebek emmiyorsa bile emzirme sıklığında anne sütü sağılmalıdır.
• Emmenin başlangıcından birkaç dakika sonra huzursuzluğu oluyor, bacaklarını karnına çekerek ağlıyor, çok sık kusuyor, genelde mukuslu dışkı yapıyor ise doktoruna danışılmasında fayda vardır.
• Çeşitli emzirme pozisyonları denenmeli, bebek uykuda ya da yarı uyanık iken emzirilmelidir.
• Biberon kullanımını azaltmak için, gerektiğinde doktorunuza danışılarak sütün kap, kaşık ya da şırınga ile verilmesine ağırlık verilmelidir.
• Emzirme sürecinde bebek zorlanmamalı, bebekle inatlaşılmamalı, anne ve bebek sakin ve mutlu olmalıdır.
• Gün içinde alınan kafein miktarı azaltılmalıdır.
• Açlık işaretleri ilk görüldüğünde emzirmeye başlanmalıdır.
• Koku değişimleri bebeği etkileyebildiğinden annenin farklı kokular kullanmaması ve meme başını suyla temizlemesinde yarar vardır.

Emzirme ne zaman sonlandırılır?

Anne sütü ilk 6 ay tek başına, sonrasında anne sütü varsa 2 yaşını aşana kadar ek gıda ile birlikte bebeğin tüm gereksimini karşılamaktadır. Bu nedenle emzirme anne sütü olduğu sürece 2 yaşına kadar önerilir.

Dünya Sağlık Örgütü bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay boyunca, su ve başka sıvı ve katı besinler almadan, sadece anne sütü almalarını, 6. aydan sonra ek besinlerle beraber emzirmenin 2 yaş ve ötesine kadar sürdürülmesini önermektedir.

Emzirme sonlandırılırken nelere dikkat edilmelidir?

• Bebeğin durumunu değerlendirip ona göre karar verilir. Bu süreçte tuvalet eğitimi, diş çıkarma gibi farklı stresler altında olmamasına özen gösterilmelidir.
• Emzirme bırakılırken emzirme sayısı azaltılarak yol izlenir, 2 ile 5 gün arasında 1 beslenme azaltılır. En son günün ilk ve son beslenmesi kesilir. Emzirmenin süresi de azaltılır.
• Uyku öncesi emiyorsa uyku öncesi rutininde değişiklik yapılmalıdır, örneğin kitap okumak, sohbet etmek, şarkı söylemek gibi.
• Sabah emzirmesini kesmek için önceden kahvaltısını hazırlayıp uyanınca kahvaltı yapması sağlanabilir.

Emzirmenin bir beslenme yöntemi olduğu unutulmamalı, çocuğun büyüdükçe emmeyi beslenme yerine rahatlama ve annenin yanında olma amaçlı kullanması önlenmelidir. Emzirmeyi bırakma döneminde, annenin çocuğunun yanında, emzirme dışı etkinliklerle bulunması, onu kucaklaması önemlidir. Çocuk kendisini anneden uzaklaşmış hissetmemelidir.

Anne sütünün kesilmesi için doğru zaman yoktur anne ve bebek hazır olduğu zaman emzirme kesilebilir.

Uzm.Dr. Gizem Akpınar 
Bayındır Söğütözü Hastanesi Pediatri Uzmanı